Author: Doni, Giovanni Battista
Title: Aduersaria Musica L
Editor: Massimo Redaelli
Source: Florence, Biblioteca Marucelliana, MS A.291, f. <1r>-<28v>

[-<f.1r->-] L Harpa potest fieri tetrasticha ita ut exteriora duo Systemata sint [[Tonorum duorum]] Toni principalis et metabolici media duo uero utriusque sint chordae chromaticae et Enarmoniae item chordae hae b [sqb] [signum] d [signum] ita ut dexter interior seruiat dextro exteriori [[d]] sinister interior Sinistro exteriori Si igitur magades mobiles adduntur poterint sine metharmoge cani exempli gratia Dorius et Iastius facta uero metharmoge per magades mobiles mutari in Phrygium et Aeolium singulis utriusque chordis infimis relictis: sufficiet autem [[si]] utrumque Tonorum 22 fides habere praecipuas id est trisdiapason efficiuntur 44 praecipuae. Minus praecipuae poterunt esse utrinque 15 efficiuntur 30 in totum igitur 74. Si connectatur [seu admisceatur add. supra lin.] Iastius cum Dorio non Phrygius sumi poterit pro b Dorij. E Iastij sin enim connectatur Phrygius non repperit homotona huius b. Verum pauciores consonantias super chordis praecipuis Dorij addit Iastius quam Phrygius exempli gratia E Phrygij facit ditonum supra E Dorij qui non reperitur ex connectione Iastij. Vtilius erit chordas Enarmonias [[tollere]] eximere relinquentur in totum 62 nerui Quoniam alueus Sambucae sursum ualde coartatur poterunt addi chordae intersitae [[in]] duobus inferioribus octachordis Alterutra harmonia poterit fieri ex fidibus aereis si sambuca sit tetrasticha Poterunt etiam duo Toni praecipui connecti ut Dorius et Phrygius cum enim quis uolet metabolam facere ad metabolicos Iastium et cetera Systema transferre attrahendo uel deprimendo per magades mobiles Pro temperatura imperfecta sufficient duae series: pro perfecta melius erit esse 4 [--] [Doni, Aduersaria Musica L,1v,1; text: Dispositio Systematum Sambucae Panarmoniae tetrastichae [dikytou teleosymphonon], Dextrum latus, Sinistrum, [Sqb] [Sqb], C, D, E, F, A, G, e, f, g, a, [sqb], c, d, [signa], phthongi synaptici et chromatici, Harmonia Doria] [[Testudo seu barbitus teleosymphonicus caelopechys]] Barbitus Distichus est bicubitus et cubitum maiorem habet uacuum fibularum habet apposito cubito maiori iuxta primum [[magades mobiles non uidentur adhibendae nisi in phthongis metabolicis qua habent fides depressiores]] iugumentum magada anulata iuxta supercilium cubiti maioris [Doni, Aduersaria Musica L,1v,2; text: Barbitus teleosymphonus cum duplicibus hyperhypatis, cubitus duplex est: et maior uacuus, [Gamma], [[A, B, C, D, E, F]], E, F, G, A, [Sqb], C, d, e, f, Ditonus Dizeugmenos, Fibula, Chromaticus [Ditonus ante corr.] Synapticus, Metabolici, alia temperatura, g] chordae metabolicae possunt esse aereae. Hyperhypatae grauiores altius extolluntur [--] [Doni, Aduersaria Musica L,2r; text: Pro Sambuca disticha et diharmonica, E, F, G, A, [Sqb] [Sqb], b, C, D, e, f, c, d, [signa], 10/9, 9/8, 16/15, [Sqb], 16/15, 135/128, 27/25, 128/125, 6/5, 25/24, Dorius, Phrygius, Iastius] In hac coaptatione poterit 13 fidibus modulari genus Diatonicusm duobus Tonis et chromaticum etiam Dorio: secundum harmoniam perfectam. Tantummodo opus erit cum transitus fiet ad coniunctionem chordam D dorij laxare commatis spatio: item chorda [Sqb.] opus etiam erit [[[Sqb]]] eandem [Sqb] laxare in b In superiori testudine Diarmonica satis est Tonum Dorium disponi per [[has]] quatuor chordas A E a e. Phrygium per has G D g d (ubique tamen duplices) Hyperhypatas esse nouem et unica serie ab A [signum] ad [Sqb] et singulas umbilico mobili constringi. Poterit enim in hoc instrumento non modo [[Do]] Dorius et Phrygius sed et Lydius cani [--] [Doni, Aduersaria Musica L,2v,1; text: Consonantiae Systematis Iastij in chromate Didymi inuerso, [Sqb], E, C, F, A, b, c, a, 4, 5, 3, 6, [signa]] cum Diapente incidat tantum super chordas E et A uidentur cadentiales esse modi Iastij [Doni, Aduersaria Musica L,2v,2; text: A, B, C, D, E, F, G, b, [sqb], c, d, e, f, [signa], litterae punctate sunt Toni Iastij aliae Phrygij, 16/15, 135/128, 81/80] [--] [Doni, Aduersaria Musica L,3r; text: Pro psalterio seu Sambuca tetrasticha, A, [Sqb], C, D, E, F, c, d, e, [signa], b, 135/128, 24/25, Limma, 10/9, 9/8, Dorius, chorda neruea, Iastius, Phrygius, aerea] Quae habent stellulam non habent propriam chordam sed per motionem megadis reperiuntur neque enim Iastio Tono hic damus Systema Diatonicum sed chromaticum Dydimi inuersum sicut nec Phrygio Systema chromaticum Possent [[hi]] [in corr. supra lin.] uiola hi tres Toni coaptari sic ut alterum Systema comprehenderet Dorium modum secundum Diatonum [[et]] Chroma [et Harmoniam add. supra lin.] alterum. Iastium secundum chroma et Phrygium secundum Diatonum nec opus esset Phrygio addere [Sqb]. Sed loco G [signum] usurparetur [Sqb] Dorij in [Sqb] Phrygium haberet infra Ditonum. Possent uero phthongij Dorij notari colore nigro Phrygij rubro [--] Ex 12 Diuisionibus [tes] Diapason quas proponunt recentiores eae sunt inutiles in quibus sub Diatessaron reperitur Ditonus supra Semiditonus: quare hinc cognosci potest futilitas recentiorum modorum: et quam sit absurdum chordas cadentiales facere quae diuidunt diapente [Doni, Aduersaria Musica L,3v,1; text: A, [Sqb], C, D, E, F, G, a, [sqb], c, d, e, f, g, 3, 4, [signa]] Adde quod Diatessaron in graui numquam ponunt quam cui semi antiqui ponebant Quare si in hoc Modo C c cadentias tetradicas facere uelis ne opus sit chordis metabolicis uti opus erit sic terminare [Doni, Aduersaria Musica L,3v,2; text: f, c, a, F, 4, 3, [signa], Netodus, Mesodus acutior, grauior, Hypatodus] Nam si termines ita [Doni, Aduersaria Musica L,3v,3; text: a, f, C, F, 3, [signum], 4, 5] Netodus non seruabit melos et proprietatem huius Modi [[qu]] in quo A non est chorda cadentialis Ad augendam facilitatem sambucae possent 4 coloribus fides discriminari quorum primus quatuor his phthongis deseruiet F G A [Sqb] secundus his tribus C D E tertius Chromaticis. Quartus Enaromnijs Signa metabolica in chordis D et G debent eas attollere semitonio hoc 135/128 non minori 25/24 ac proinde [[usurpari de]] notari possent sic [signum]. Ratio est quoniam uidentur consequi [[ad]] chordas chromaticas in acutum quare cum F [signum] distet ab Tono minori G [signum] distare debebit ab [[F [signum]] F [signum] tono maiori Notandum dextros numeros huius rationis 25/24 quae constituit Semitonium maius quod complet ditonum exprimere rationem ditoni 5/4: huius uero 16/15 quod complet Semiditonum additum Tono ostendere proportionem [[se]] eiusdem Semiditoni 6/5 Numerus lemmatis 256/243 uidetur esse ualde harmonicus cum 4 eius notae ostendant diuisionem Diapason in quintam et quartam in tertiam et sextam Ascendendo facilius incini possunt F [signum] C [signum] quam D [signum] G [signum] [--] [Doni, Aduersaria Musica L,4r,1; text: E, F, G, A, [qb], c, d, e, f, g, a, b, [signa], 25/24, 16/15, 135/128, 256/243, 27/25] In ascaulo subalari Italico ope cerae systemata mutantur In Trochoclauichordio opus esset plures rotas adhibere chordae enim crassiores non ita circa extremum tangi debent ut tenuiores Tres itaque sufficerent Paulus Iordanus Vrsinus plurimum delectatur tibiarum generibus Videtur ita se habere harmonia ad harmogen sicut melos ad melopoeiam In aliqua harmonia fortasse Diapason constabat ex 9 phthongis ita [Doni, Aduersaria Musica L,4r,2; text: S, T] Nel Recitatiuo i Ritornelli hanno malissima gratia o si cantino le istesse parole più d’ una uolta o pure si repeta col’ suono solamente qualche clausola Molte uolte immediatamente doppo un’ aria che si canta a coro introducono un’ altra aria che si canta e balla Alcuni mettono nelle loro musiche Piano, Forte, pianissimo come il Mazzocchi nella catena d’ Amore sotto queste parole [Doni, Aduersaria Musica L,4r,3; text: Amica l’ aura et amoroso il giorno, Piano. Forte. pianissimo] [--] Nel principio d’ un’ ragionamento scenico gl’ attori deuono cominciare piu tosto dal graue che dall’ acuto per imitare gl’ oratori [[Sep]] Spesso usano questo passo [Doni, Aduersaria Musica L,4v,1] Et questo [Doni, Aduersaria Musica L,4v,2] In stil recitatiuo usano alcuni tempi strani come [Doni, Aduersaria Musica L,4v,3] Fuggansi da i Cori certi uezzetti con le parole tronche che sanno del Lombardismo Vsus litterarum in musica ualde commodior esset pro basso continuo Troneserellus in Catena Adonis habet hos uersus Di Vener’ gl’ Amori gl’ errori d’ Adon’ Di Vener’ l’ amore d’ Adone l’ error’ Post hanc Diapason [Doni, Aduersaria Musica L,4v,4; text: E, G, c, e, 3, 4] proxime sequens [[be]] haec suauis est [Doni, Aduersaria Musica L,4v,5; text: F, a, e, f, 4, 3] Item post hanc diapente [Doni, Aduersaria Musica L,4v,6; text: E, G, [Sqb], 3, [signa]] Haec [Doni, Aduersaria Musica L,4v,7; text: F, A, C, 3, [signa]] chorda cadentialis media Mixolydij uidetur esse potius E quam F ut quarta species Diapente Mi fa sol re mi ei detur ac proinde uidetur sic ordinanda [Doni, Aduersaria Musica L,4v,8] Neque est incongruum hunc modum et [[tr]] alios tres plagios unicam tantum speciem catalexis habere licet tres precipui duas habeant ac perinde hic semper desinere cadentiam in fa mi non in Mi fa. praesertim cum haec cantilena Mi [[fa]] la sol fa non uideatur conuenire Mixolydio qui est contentus: modulatu [Doni, Aduersaria Musica L,4v,9; text: [sqb], a, g, f] autem haec est ualde remissa Magae, Meretrici et similibus conuenit uox Contralti [--] Il Mazzocchi nella catena d’ Amore doue introduce Falsirena che doppo il racconto d’ Idonia s’ innamora d’ Adone in quelle parole Ah che beltà si rara. mette il b nell’ a la mi re et esce di tuono a proposito cosi [Doni, Aduersaria Musica L,5r,1; text: Ah che beltà si rara Bench’ alle luci ignota M’ ha reso amant’ il core] Vsa spesso queste desinenze [Doni, Aduersaria Musica L,5r,2; text: fierezza, Vaghezza] Vsa questa cadenza benche l’ ordinaria sia in G [Doni, Aduersaria Musica L,5r,3; text: Alla nuoua beltà di Paradiso] Vsa questo passo [Doni, Aduersaria Musica L,5r,4; text: Si che spesso dal duol nasce contento] Vsa questa legatura [Doni, Aduersaria Musica L,5r,5; text: pianto] [Doni, Aduersaria Musica L,5r,6; text: Dunque intanto fra i boschi Vaga l’ aura ragioni et cetera, d’ ire, oue sono?] Quest’ aria Della maga il graue accento habet hunc Rhythmum Age cuncta nuptiali Vsa questo tempo nel principio d’ un’ aria in tutte le parti [Doni, Aduersaria Musica L,5r,7; text: Sù, su dunque et cetera] Sopra l’ E la mi del basso pone queste cifre [Doni, Aduersaria Musica L,5r,8; text: Hò il sen l’ anima e’ l cor pien’ di tormento, 5, 6 4] [--] Quando la parte che canta usa note uelocissime come Semicrome [ne passaggi add. supra lin.] il basso lo fa muouere per lo più con Semiminime Eccetto doue [[la]] [detta corr. supra lin.] parte che canta si trattiene assai in una corda. Nell’ ariette anco cantate da una uoce sola si fa muouere assai il basso Dello stile Scenico due cose sono proprie l’ allungare più le sillabe e far’ l’ aria che simbolizi con gl’ accenti della fauella Le note puntate non par che conuenghino molto al Recitatiuo: perche nel parlare non pare si faccino Non s’ usando la battuta parrebbe conueneuole usare questi tempi [Doni, Aduersaria Musica L,5v,1; text: et cetera] In Quadricinijs Despertis Cypriani Rorij Impressis Venetijs in synodia quadam utitur his clauibus [Doni, Aduersaria Musica L,5v,2; text: idest, T, S] Vbi b duplex apponitur Basso et Tenori: alto uero et cantui simplex tantum Verum sine dubio est error debebat enim b apponi etiam chordae F in Tenore et Cantu Miserere quod canitur in sacello Pontificio tribus diebus ante Pascha Lamentationes Hieremiae canuntur in Modo Triodijs sufficit Systema Disdiapason Quadricanijs Disdiapason diapente Pentadicis et hexadicis Trisdiapason Systemata Physaulorum quae tibias (flauti) imitantur habent cannas breuioris mensurae et orificium angustius Registro di flauti conuiene al Dorio. delle Trombe al Frigio. Cornetti al Lidio overo all’ Ipolidio Zampogne riuolte Al Dorio l’ ordinario all’ Iastio flauto. Al Frigio il Piffero. all’ Eolio la tiorba. Al Mixolidio il Cornetto. All’ Hyperiastio le Zampogne [--] Si linea A B sumpta diuidatur in 12 partes aequales uel certe cuius 6/5 pars sumatur in puncto C et segmentum A C diuidatur in D aequaliter nullo negotio reperietur diuisio Ptolomaei [Doni, Aduersaria Musica L,6r,1; text: A, B, C, D, E, F, G, H, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 4/3, 16/15, 15/14, 12/11, 11/10, k, l, m, 7/6, 9/8, per b molle], Consonantiae, 3/2, [signa]] Misceri ita quam commode potest [to homalon] Ptolomaei Diatonum [[cum]] 12/11 11/10 10/9 cum chromate 16/15 11/14 7/6 [--] Prolepsis olim fiebat in penultima syllaba: nunc uero fieri solet in ultima Potest hac Symphonia fieri in arsi uel thesi etiam sine ligatura si fiat [Doni, Aduersaria Musica L,6v,1; text: D, F, [Sqb], d, f, C, G, c, e, g, [signa]] deinceps hic metasymphoniasmus Vsus chordarum C [signum] F [signum] Diatonice pro C et F inducit mutationem modi non Toni: sed harum quatuor C [signum] F [signum] D [signum] G [signum] Modi et Toni [[ut]] [[[Doni, Aduersaria Musica L,6v,2; text: E, F, G, A, [sqb], c, d, e]] [Doni, Aduersaria Musica L,6v,3; text: Dorius, Phrygius, E, F, G, A, [sqb], c, d, e, [signa], Holosymphonia Systaltica, Diastaltica, Hesychastica, 3, 4, Haec undecima sic diuisa uidetur bene consonare] Prolepsis uidetur conuenire accentui acuto: Eclepsis reflexo: Fortasse erat aliqua differentia inter Modos praecipuos quod jn [an ante corr.] aliquo fieret prolepsis in ultima syllaba in alio in penultima Octo esse possunt motus partium I cum stante Hypatodo Netodus ascendit Secundus cum descendit Tertius cum stante Netodo Hypatodus descendit Quartus cum ascendit Quintus cum utraque ascendit Sextus cum uterque descendit Septimus cum Hypatodus descendit Netodus ascendit Octavus cum Hypatodus ascendit Netodus descendit Peius sonat ditonus sub diatessaron quam semiditonus supra [--] Hic metasymphoniasmus aptissime sonat licet sint tria diapason contigua in extremis [Doni, Aduersaria Musica L,7r,1; text: F, A, c, f, G, C, E, g, A, a, 4, 3, [signa], Diastalticus, Hesychasticus, Systalticus] Proportio harmonica respondet [te] diapason. Arithmetica [te] Diatessaron. Geometrica [te] diapente Haec dispositio [[m]] habet quaedam mysteria [Doni, Aduersaria Musica L,7r,2; text: 9, 6, 4, 2, 5, 3, 7, 1, dupla, sesquialtera, sesquitertia] [Anakyklesis tonike] Circolatione Stasis potest uocari tempus medium inter arsin et thesin [anastasis interstasis infra lin.] In Magadis [[per]] obliquae usu si chordae aequaliter distant [[<.>]] interualla a graui incipiendo semper magis ac magis crescunt Si enim distent semper minus ac minus proportionaliter [id est proportionalitate Geometrica add. supra lin.] interualla semper magis ac decrescunt Sin autem distent semper minus ac minus aequali excessu (hoc est proportionalitate Arithmetica) uidentur aequalia esse debere Diuisio ordinaria clauichordiorum habet tonos diuisos in 2 semitonia semitonia uero indiuisa Diuisio aequalis interuallorum rationalium et iustorum in manubrio organorum ostendit interuallum [[p]] maius poni debere uersus acutum nam si diuidatur interuallum [tes] diapente bifariam et aequaliter semiditonus erit in graue ditonus in acutum Ditonus consonans 5/4 potest uocari medius Ditonus minor ex duobus tonis [ditonis ante corr.] sesquioctauis compositus minor ex duobus minoribus [--] [Doni, Aduersaria Musica L,7v; text: Harmonia iso...., E, F, G, A, [Sqb], D, e, b, c, [signa], Tetrachordum chromaticum acutum, Diatonicum graue, Tonus disiunctiuus, [[coniunctum]], per coniunctionem, 16/15, 15/14, 7/6, 12/11, 11/10, 10/9, 9/8, 8/7, 7/6] Partitio fit summa facilitate diuidendo [[temp]] chordam in 12 partes: mox aliam in 8. Melius est chordam coniunctionis ponere supra alias duas ut iugumentis binis sufficere possit [--] Modus diuidendi spatium aliquod in partes Arithmeticae proportionales hic esse potest. Statuatur primum [[int]] et minimum interuallum A b. augumentum uero b c. Comprendehatur circino spatium A c: deinde altero pede circini posito in b: ubi alter tangit signetur d. Immoto autem circino statuatur alter in c. et ubi alter tangit notetur e: postea statuto altero pede in e ubi alter tangit signetur f Dilatetur postea circinus eiusque alter pes statuatur in e et ubi alter tangit signetur g. Deinde immoto [emmoto ante corr.] manente: alter pes figatur in g. et ubi alter tangit signetur h. et sic deiceps continuetur habebimus interualla Arithmetice proportionalia. A b. b c. d f. f h. et sic reliqua [Doni, Aduersaria Musica L,8r,1; text: A, b, c, d, e, f, g, h] Aurum ad plenum purgari non potest [[ut]] ita ut saltem aliquantula pars argenti uel aeris non remaneat ita de consonantijs sentiendum Sicut magna quantitas argenti uel auri depurari penitus non potest ita in numerosis concentibus consonantiae ad exactum deduci nequeunt Quemadmodum auri bonitas 24 charactibus terminatur ita Diapason 24 Diesibus Sicut auri conglutinari non potest cum auro nec argentum cum argento nec plumbum cum plumbum ita in Symphoniurgia duae consonantiae eiusdem generis uidentur se consequi non debere [Doni, Aduersaria Musica L,8r,2] Videtur usus Ditoni et Hexachordi minoris [Item semiditoni et hexachordi maioris] inoleuisse primum ex usurpatione melodiae Chromaticae [et Enarmonicae add. supra lin.] Diatonicae enim prius uidentur usae fuisse his interuallis Limma Tonus minor [maior]] Tonus maior in quibus nec ditonus nec semiditonus consonant Chroma uero his Limma Semitonum medium 138/125 Semiditonus Questus est Zarlinus [[de add. supra lin.]] ignorantiae et inuidiae musicorum Demonstratione quinta initio Organopoeticae facultatis pars est quae docet commensurationem chordarum longitudinis cum crassitie et tensione et caetera [--] Participatio quam docet Zarlinus in fine suarum Demonstrationum in qua Ditonus et hexachordum minus iuxta sunt et omnes toni sunt aequales facilius ostendi potest sic [Doni, Aduersaria Musica L,8v; text: A, [Sqb], C, D, E, F, G, a, [sqb], c, 5/4, Tonus aequalis] Cum omnes Toni aequales fiant certum est tonum A [Sqb] [[augeri]] minui semisse commatis reliquum igitur est ut alter semissis [[dis]] accrescat duobus semitonijs E F. [sqb] c. singulis uidelicet quadrans. Semiditonus igitur A [[Sqb]] C [[m]] cum minuatur secundum tonum A [Sqb] [[[Sqb]]] semisse augeatur uero quadrante in Semituono [Sqb] c superest ut quadrante minuatur Diapente igitur A E cum in ditono C E iusta remaneat minuetur praedicto quadrante commatis secundum Semiditonum dictum Quae participatio non conuenit clauichordio ut aliae testudini b A Phrygij est [[<.>mi]] C Dorij. b E Phrygij est G Dorij D [signum] Dorij est [Sqb] [E ante corr.] Phrygij. G Dorij est E Phrygij Inter C et D [[Dorij]] est Tonus maior in Dorio. in Phrygio minor Instrumenta per concentus disposita debent incipere a chordis cardinalibus Modorum exempli gratia concentus Violarum Phrygius si Hypatodica incipiat a G (ab eadem incipiente Netodica) Mesodica incipiat a D. Si Hypatodica et Netodica incipiant a D. Mesodica incipiant a G [--] [Doni, Aduersaria Musica L,9r,1; text: A, e, a, G, D, g, F, C, f, E, [sqb], e, 9/8, 10/9, b, [sqb] [sqb], C [signum], Netodus et Hypatodus Dorius, Phrygius, Mesodus] Diatessaron Phrygia uidetur processisse sic [Doni, Aduersaria Musica L,9r,2; text: D, E, F, G, A, [sqb] [sqb], 9/8, 27/25, 10/9] Immo sic [Doni, Aduersaria Musica L,9r,3; text: E, F, G, A, 27/25, 10/9] Videtur tamen Modo Dorio conuenire potius Tetrachordum Dydimi [Doni, Aduersaria Musica L,9r,4; text: [Sqb], C, d, 16/15, 27/25, 10/9] uidelicet 16/15 10/9 9/8 quam Ptolomaei Sicut enim haec Diatessaron incipit ab interuallo paruo ita magnificentius uidetur (quod est proprium Dorij) ut paulatim crescat procedendo ad 10/9. tum ad 9/8 Phrygium numerale Diatessaron erit hoc [sic ante corr.] [Doni, Aduersaria Musica L,9r,5; text: D, E, F, G, 9/8, 10/9, 16/15] [--] Nell’ organo del Duomo d’ Vgubbio fatto da un fiammingo Maestro eccellente u’ è un registro che contraffà i sonagli Lo scudo delle canne è d’ un’ altra foggia che le comuni Le canne a fuso contrafanno la trauersa: a quale n’ è come di quel di San Giouanni Laterano ui si [[confà]] contrafà anco il tamburo con certe canne grosse distanti per Semituono Il Cornetto si contrafà con l’ ottaua del principale: un’ altro registro di flauti all’ unisono del principale un’ altro registro di flauti in decimanona acuti e col registro de tromboni I tromboni hanno la linguella de regali e di più hanno la bocca aperta come una tromba Nell’ organo di San Giouanni ui sono da 34 Registri Temperatura haec [Doni, Aduersaria Musica L,9v,1; text: e, A, E, 16/15] pro Dorio incipit a Semitonio. Haec [Doni, Aduersaria Musica L,9v,2; text: D, G, d, 10/9] pro Phrygio incipit a tono minori [menori ante corr.]. Haec [Doni, Aduersaria Musica L,9v,3; text: F, c, f, 9/8] pro Lydio incipit a Tono maiori Tra gl’ altri scommodi delle nostre sillabe questo ui è che Vt re del C D è tuono maggiore di G A e minore per il contrario Re Mi di D E è minore d’ A [Sqb] è maggiore et cetera et cosi nel Sol La Si contrafanno da alcuni i liuti alla bolognese con la uernice rossa all’ antica (la quale hoggi non s’ usa perche perche i compratori non uogliono spendere) con le coste larghe (le quali rendono il suono più dolce et ciò credo che proceda perche imitano le canne quadrate d’ organi che sono più dolci di suono perche l’ aria sonante non si condensa tanto. Parimente con la rosa piccola che rende il suono più dolce. Di più contrafanno la tauola uecchia con certa acqua della natura dell’ acqua forte che rode e consuma [--] [Doni, Aduersaria Musica L,10r,1; text: Harmonia trium chordarum [hypokanonion], C, C #, D, e, A, b, [sqb], E, F, F [signum], G] Clauichordium uidetur uocatum fuisse (cembalo) propter uersiculum palmi ubi inuguntur cymbala cum organo Sicut bombardae certa quadam distantia uehementiorem ictum habent ita fides debita altitudine supra [[f]] operculum elatae maiorem sonum cient Ex ligno fissili (spaccaticcio) non non sectili seu serrato opercula organorum fiunt ne uenae praecidantur Possent fortasse utiliter fieri opercula organorum ex ferulis et eo arboris genere quod in summis Alpibus nascitur aleue dictum a Sabaudis Nell’ organo di Nostra Dama e de Cordelieri di Parigi il registro che imita i pifferi ha le canne d’ ottone et la linguella come le Zampogne In sopra il canto fermo occorrente sonaua un contrapunto a quattro uoci con le mani adoprando le due mani et i due piedi che faceua un ottimo sentire Si uerum sonum chordae ictae naturaliter descendere ad Diapason inferius cum remissio illa soni [[p]] oriatur a [[debilior]] ui motiua paulatim languescente sequeretur chordam quo ualidius pulsatur acutiorem sonum efficere quod falsum est Il Frescobaldi sona l’ instrumento ancorche si copra la tastatura con un’ panno Pedali fistulae pedanae Iambum melius iungi cum anapaesto, trochaeum cum dactylo ostendit hic Rhythmus [Doni, Aduersaria Musica L,10r,2] La conuenienza della musica anco in questo si conosce che facendosi i moti ueloci nella uiola molto meglio nelle corde tirate assai che lente e conuenendo la uelocità più al Frigio che al Dorio Incongruum est Diatessaron putare dissonantiam sicut enim Diapente cum ab eo demitur ditonus [[rep]] remanet alia consonantia hexachordum minus [[cum]] [si corr. supra lin.] demitur Semiditonus remanet hexachorum maius [--] Supplementum chronicum chiterini inuentorem ridicule Boethium facit [[signum] in marg.] Mirum est in medicina ueteri non fieri mentionem uariolorum nec in musica Symphonurgiae cum utraque res utrobique sit omnium frequentissima Videntur F # et C # inducere mutationem Modi tantum non Toni [[reliqua]] Item b E et b A reliquae uero Toni. Prima classis igitur erit # F. # C, b, b E, b A. Secunda # G, # D, b G, b D. Tertia # E, # A, b C, b F Potest etiam dici # F et # C Inducere mutationem Toni tantum nam si ita disponuntur duo Systemata ex sublatione [ton] F et c. existet propinquus Tonus [Doni, Aduersaria Musica L,10v,1; text: Hypodorius, Hypophrygius, A, [Sqb], c, D, E, f, g, a, f #, c #. b E. b] Si disponatur sic [Doni, Aduersaria Musica L,10v,2; text: A, [Sqb], c, D, E, F, G, a, g, F #, c #. b E. b] existet propinquus Modus Syntonum Didymi uidetur utilius nam cum inter {sqb] et c # item inter E et F # sit tonus minor, uidetur procedere debere tonus maior inter D et E Syntoum Didymi auribus gratius uidetur et Dorio conuenientius Tonoi qui usurpant Syntonum uidentur conuenire [[cum]] chromaticum Didymi inuersum. qui autem usurpant Syntonum Ptolomaei conuenit Syntonum Didymi In Palatio Viennensi Imperatoris cubiculum est plenum Instrumentis musicis antiquioribus Artifices neruiarum dicunt chordas bonas prouenire flante Aquilone, falsas uero diebus turbidis et Austrinis [--] Connexio trium Modorum uidetur sic facienda per F # et D [signum] singuli uti poterunt [[Diato]] Syntono Ptolomaei nec opus erit C [signum] addere quod non tam bene cedit quam D [signum] quia Semitonium [Sqb] C diuiditur in Enarmonico Hac ratione enim harmoge facienda est per duo E id est [[acuen]] temperando chordam E Phrygij per ditonum supra E Dorij [Doni, Aduersaria Musica L,11r,1; text: Dorio, Frigio, Lidio, E, F, G, a, [sqb], F #, D, C, D [signum], 16/15, 9/8, 10/9] Connexio itaque Phrygij cum Dorio ita facienda est [Doni, Aduersaria Musica L,11r,2] Sopra il D la sol re per [sqb] quadro o senza punto [[sono f]] è falsa la quinta con le due sue parti terza maggiore e minore. La maggiore nasce dalla corda cromatica F. # e parimente la sesta minore D b Sotto detto D la sol re e fa la quarta con le due composte di essa cioe sesta [terza ante corr.] maggiore e minore. F d. F # d. È uero che la sesta F # d si può [pigliare per consonante perche è maggiore della add. supra lin.] minore Nell’ organo di San Giouanni Laterano [et in molti add. supra lin.] questi tasti sono diuisi [Doni, Aduersaria Musica L,11r,3; text:D, D [signum], E b, E, G, G [signum], A, b A] Cromatico accidentale si può chiamare quello che nasce dall’ uso di due corde contigue l’ una naturale et l’ altra [[ch]] accidentale che faccino il Semituono minore come A, [[<.>]] # A, E, # E, D # D. chorda b fa uidetur cadentialis esse in Modis Lydio et Hypolydio. [Doni, Aduersaria Musica L,11r,3; text: C, D, E, F, G, A, b, c, ut, re, mi, fa, sol, d, e, f, species Lydia] [--] Ostenditur hinc Modo Dorio conuenire Syntonum Didymi nam si per harmogen et reperiam chordas cardinales illius Modi sic [Doni, Aduersaria Musica L,11v,1; text: D, E, A, [Sqb], e, 1, 2, 3, 4, 9/8] inter D et E existit Tonus maior. Phrygio uero conuenit Syntonum Ptolomaei propter eamdem rationem [Doni, Aduersaria Musica L,11v,2; text: C, D, G, d, 1, 2, 3, 4, 9/8] Lydio uero pariter Syntonum Ptolomaei [Doni, Aduersaria Musica L,11v,3; text: C, F, G, c, 1, 2, 3, 4, 9/8] Mixolydio Didymi [Doni, Aduersaria Musica L,11v,4; text: [Sqb], E, [sqb], 1, 2, 3] Hypodorio Syntonum Didymi [Doni, Aduersaria Musica L,11v,5; text: A, D, E, a, 1, 2, 3, 4, 9/8] Hypolydio [--] Per conoscere il Modo delle cantilene par’ che bisogni guardare alle due parti estreme basso e soprano. Quando un membro d’ una aria resta in una corda: et il secondo membro in una corda contigua a quella per esempio questa Canzonetta del Giouannelli Donna gentil’ resta il suo primo membro nel Soprano [[<..>]] in A nel Basso similmente in A. il secondo membro resta nel Soprano e basso nel G si può concludere ch’ il Modo sia questo [Doni, Aduersaria Musica L,12r,1; text: D, G, d] cioè Frigio essendo il G cadenza propria et l’ A prossima. Di più in quelle parole di noia resta il basso nel C la quale è pure cadenza prossima o collaterale L’ istesso si può osseruare da quell’ [[Mo]] altra canzonetta Non cred’ hoggi E da stelle ch’ ornando il cielo. Questa Pien’ d’ ira è del Modo Ipofrigio perche la prima parte resta nel G et l’ ultima nel C. onde ha questa specie di quinta [[G]] C G, ouero di quarta G C Phthongarium apud Heronem in Pneumaticis non uidetur esse Tonorium sed pars tibiae quae sonum concipit Vsus plurium Diapente uel Diapason in chordis chromaticis et Enarmonicis uidetur minus probandus quam in Diatonicis propter parecheses Hyperdiapason et Paradiapason, Tetratoni et Pseudodiapente existentes Phthongi qui praecedunt interualla satis magna uidentur cadentiales esse debere Cadentiae aliae sunt propriae, aliae, Mediae aliae extraneae [Doni, Aduersaria Musica L,12v,2; text: Dorius, E, F, G, A, [sqb], c, d, e, [signa]] Ex septem chordis cuiusque Modi duae sunt cadentiales utroqueuersum duae alterouersum quae faciunt sex cadentias tres neutrouersum: quare quisque Modus habet sex terminationes proprias octo improprias: perinde ac si habet tres chordas proprias 4 improprias Propriae denotantur cruce Impropriae asterisco. Nota duas proprias consecutiuas incidere in [[F]]a medium pentachordum Quare tres hae differentiae respondent totidem speciebus cadentiarum Propriae, Mediae, Extraneae Mediae uocari etiam possunt Adiacentes D enim adiacet [to] E [Sqb]. to A [--] Amphimeres et Amphimeria Heteromeres et Heteromeria Prometabola uocari potest praeentimentum metabolicum Prodorthosis Epanorthosis id est Directio cum dissonantia sequente cadentia saluatur Apocatastasis resolutio syncope Diacope Veterum Modorum apta connectio hinc etiam elucet quod sicut a Dorio ad Phrygium et ab hoc ad Lydium quoad tensionem gradatim ascenditur ita etiam [[quod]] quoad modulationes specium a Semitonio ad Tonum, ad Ditonum quae reperiuntur initio progressionis Ne discanti ponendosi una consonanza e poi una dissonanza non si deue tornare alla medesima [[di]] consonanza sia poi con legatura o senza Doppo la nota dissonante non è bene fare salti massime nelle uoci ne meno si deuono fare doppo la consonanza ancorche [[una no]] si faccia legatura Dissonantiae uidentur conuenire magis Modis Mixolydio et Hypolydio Ratio est quia super chordis [Sqb] et F non modo reperitur secundaria et septenaria (dissonantiae) sed etiam pseudodiapente aut Tritonus Vsurpatio [[d]] rationum 28/27 36/35 pro diesibus Enarmonicis quam apte fiat hinc liquet quod ita fere se habet quantitas primae ad secundam sicut in diesibus [semitonijs in marg.] ac proinde aurium etiam iudicio cognoscitur huiusmodi similitudo et ualde delectat Symphoniurgia cum hac obseruantia ut inter mesodum et Hypatodum intercedant [[<..>]] fere dissonantiae primae inter mesodum et netodum secundae uidetur iucunda fore Tra [[gl’] [l’ corr. supra lin.] Epistole de gl’ huomini Illustri una ue n’ è di Monsignor Cirillo Commendatore di Santo Spirito de gl’ abusi della musica Rhythmus Trochaeus conuenit pueritiae. Paeonicus Iuuentuti Dactylicus Senectuti Nella uita di Leonardo da Uinci scritta dal Vasari si fa mentione d’ un’ Instrumento simile ad una testa di bue d’ argento [--] Facendo una legatura non si deue porre la [[dis]] consonanza (nel leuare o alzare legato) e poi la dissonanza come qui [Doni, Aduersaria Musica L,13,1; text: 8, 7] Questa è una anticipatione e non fa buono effetto [Doni, Aduersaria Musica L,13r,2; text: 5, 6, 7, 8] In modulationibus mistis [[cum]] (ex duobus tonis et tribus generibus) magnam mollitiem afferunt [[tres]] ternariae diuersae quae recperiuntur cui adiungi potest pseudodiatessaron sic [Doni, Aduersaria Musica L,13r,3; text: 3, 4, 5, [signa]] Ex mistione duorum Tonorum nascuntur huiusmodi interualla 25/24 10/9 25/24 et 25/24 10/9 16/15 [25/24 ante corr.] ut hic [Doni, Aduersaria Musica L,13r,4; text: 25/24, 10/9, 16/15] Doue entrano # senza porre in atto il Semituono minore come nelle musiche ordinarie de madrigali è cromatico di nome ma non d’ effetti Ma doue doppo il D segue il # D immediate e doppo il G il # G è d’ effetti e non di nome In metabolis a Dorio ad Phrygium et contra ut cognoscatur primus phthongus metabolicus cui praecedentis respondeat [[insp]] inspicienda est tabula connexionis et sciendum in eodem situ seu loco ponendum tam praecedentis quam conseguentis unisonum sed in ijs chordis in quibus transeundo ad Dorium ad Phrygium ponuntur quatuor # uel a Phrygio ad Dorium quatuor b intelligenda haec signa 12/11 ratio si circinus fallit conflatur ex 16/15 et 45/44 [--] In Bicinijs Enarmonicis praeter chordas Enarmonicas uidetur utrobique usurpari D neutrubi G. Item usurpari posse chordae chromaticae? Minime iterandae Diapason et Diapente Ternariae et Senariae modice non usurpandae penitus consonanter Sed inter Semidiapente [et fere iuxta iustas add. supra lin.] frequenter usurpandae [at Senariae add. supra lin.] maiores auctae et minores dissonanter: nonnumquam etiam perfectae et diminutae. Videntur etiam fugendae parecheses uitiosae Hae pericopae enarmoniae suauiter consonant [Doni, Aduersaria Musica L,13v,1; text: 5, 6, 8, 9, 10, [signa]] Haec Eclysis suauis est [Doni, Aduersaria Musica L,13v,2] In triodijs Enarmonicis potest frequenter usurpari symphoniurgia (a falso bordone) adscitis chordis metabolicis et chromaticis ut [Doni, Aduersaria Musica L,13v,1; text: 3, 4, 5, [signa]] Cur antiqui Systema diuiserint in tetrachorda et non pentachorda haec afferri potest Si usi fuissent pentachordis statim a primo <.......> secundum excessiuum Rectius itaque fuit uti tetrachordis cum supplementis Toni Diapason necessarium autem <…..> Vt tribuatur Diapason qui regula est musices Rectius itaque fuit uti tetrachordis cum supplemento Toni Item alia non Age uero utantur ternaria hac cum incerta sit modo enim est maior modj minor mensurae ufficio fungi non potest [--] Numeri dextri et sinistri qui formant ternaria mediam 56/45 si iungantur [Doni, Aduersaria Musica L,14r,1; text: 5, 4, 9, 6, 5, 11] deinde composita aequaliter secentur 4 1/2 5 1/2 uidentur constituere eamdem proportionem [Doni, Aduersaria Musica L,14r,2; text: 5, 1/2, 4] circiter An Pseudodiatessaron [# F b add. supra lin.] [[et]] (Semidiatessaron) et [[Diates]] Hyperdiatessaron F # [signum] [Sqb] in syncope usurpari possint? [[Haec proportio 49/35 id est ditonus auctus ualde [[cons]] suauiter consonat]] [[[Doni, Aduersaria Musica L,14r,3; text: 48, 36, 35, 180, 140. 84, 5, 4 diatonicus, [[syntonus]] diatonus, diesis minor, ]]] 108/84 id est 9/7 est diatessaron diminuta diesi maiori 28/27 quae [[ualde consonat]] alquantulum consonat Magis uero consonat ut experientia comperi 7/5 quae pariter cadit inter 5/4 et 4/3 Valde etiam consonat 11/9 quae cadit inter 5/4 et 6/5 Item etiam consonat 13/11 Item etiam consonat nonnihil 15/13 quae cadit inter 9/8 et 6/5 et uidetur continere 5 dieses 7/6 tantum discedit a perfectione et suauitate 6/5 quantum haec discedit ab 5/4 Denique hae tres rationes uidentur sonos producere eiusdem naturae seu qualitatis et diuersos tantum quoad magis ac minus Sicut igitur rationum superparticularium dux et princeps est 3/2 ita superpartientium 5/3 8/5 uidetur enim esse alterius ordinis Non penitus dissonare uidetur 10/3 quod sequi uidetur posse 8/5 5/3 quae habet ambos numeros impares merito omnium durissima est 224/135 est ratio 8/5 aucta haec 28/27 [[se]] senaria media non admodum consona uidetur 7/6 est 6/5 diminuta per 36/35 [--] [Doni, Aduersaria Musica L,14v; text: Missolidio, Lidio, Frigio, Dorio, Hypolidio, Iastio, Hypoiastio, Hypodorio, Eolio, E, F, G, A, b, [Sqb], C, D, E, F, f, g, a, [sqb], c, d, e, # F, [ta], [te], [to], [te], [te]a, [ta]e, 8/7, 7/6, 11/10, 10/9, 9/8, Consonantiae Harmoniae, 3, 4, 5, 6, [signa]] [--] Commoda uidentur [[apt]] [hae corr. supra lin.] coaptationes trium generum, E, F, G, A, # E, # F, # E [signum], [signu] E, 30/29, 29/28, 36/35, 5/4, 6/5, 25/24, 16/15, 15/14, 10/9, Pericopae melicae enarmoniae concinnae, spondius, [[ecbole]] [spondaeus corr. supra lin.], 8, 10, 9, 6, 5, 3, 4, [signa]] [--] Ex commistione chordarum duorum Tonorum consurgit coaptatio chromatis mollis seu Didymi inuersi [Doni, Aduersaria Musica L,15v,1; text: Species Mixolydia, Doria] Fra le altre difficoltà che portano seco le nostre 6 sillabe una è quella che nasce quando per sfuggire il tritono si muta in E la mi il mi in fà come qui [Doni, Aduersaria Musica L,13v,2] Doue doppo hauer proferito la 4 nota fà s’ io proferirò la quinta Mi tal sillaba non si troua in D la sol re s’ io la proferirò la non sarà facile a intonare la sequente per [[sol]] fa Tempore Alexandri Magni uiuerunt Aristoxenus musicus. Antigenidas (ni fallitur Plutarchus in libro de fortuna Alexandri) tubicen et Timotheus. Stylus choricus triplex esse uidetur primus cum ex antiphonis uoces procedunt secundus cum frequenter utuntur syllabis motioribus ita ut in Tricinijs ita ut in Tricinijs extremae uoces nunc Diapason nunc Senariam nunc Diapente resonent Tertius cum ad libitum consonantiae uariantur ut in illa cantione Poiche a Damon Potest addi quartus (a falso bordone) nisi cum secundo iungere uelimus eiusque plures species facere Dicere possumus sicut Diapason est quodammodo principium consonantiarum ita Ditonum esse initium [ton emmelon diasematon] [sygkhordia] apud Aristoxenum libro uidetur esse omnis copulatio plurium sonorum suauiter aures [aurium ante corr.] ferentium non tamen Diapason uel Diapente uel Diatessaron consonantium [--] [Doni, Aduersaria Musica L,14r,1; text: Haec perioche non uidetur sensum perfectum ostendere, autem uidetur, perfecta] Vide Sozomenum libro 7. capitulo 23. De Flauiani cantione qua Theodosium Magnum emolliuit Serenata uocari potest nycterodia, [parathyrismos] Rhythmus in has species diuiditur [Doni, Aduersaria Musica L,14r,1; text: Rhythmus, Harmonicus, [[Proprius]] [Specialis corr. supra lin], Locutorius, melodicus, organicus, corporalis, crumaticus, poeticus oratorius, saltatorius orchesticus, Hypocritus Histrionalis] Nulla est latentis ratio habenda musicae b D insertum Tono Dorio est G Iastij Vt aptetur Tonus Phrygius cordis Dorj omnes chordae mobiles attolluntur # F # C # D # G ut autem aptetur Dorius chordis Phrygij eaedem deprimuntur per b b b # D in Phrygio est [Sqb] Lydij Quatuor modorum chordae notari possunt sic [Doni, Aduersaria Musica L,14r,2; text: A, [Sqb], C, et, a, b, c, d, Dorij, Phrygij, [[Lydij]] [Iastij corr. infra lin.], Lydij] [--] 135/112 est Ratio ternariae mediae quae constat ex Ditono [[dimi]] 5/4 diminuto per 28/27 [[siue per [ex corr. supra lin.] trihemituono 6/5 aucta per 35/35]] Exemplum est [Doni, Aduersaria Musica L,14v,1; text: 135/112, 28/27, [[signum]] E, [signum] E, # G, 5/4] haec proportio est 6/5 aucta per excessum 25/24 supra 28/27 56/45 [56/43 ante corr.] est Ratio ternariae mediae quae constat ex trihemitonio 6/5 aucto per 28/27 ut [Doni, Aduersaria Musica L,14v,2; text: 28/27, 6/5, 56/45, # C, E, [signum] E] Haec [[propo]] Ratio est 5/4 diminuta per excessum [tes] 25/24 supra 28/27 216/175 est Ratio ternariae mediae quae constat ex Trihemitonio 6/5 aucto per 36/35 ut [Doni, Aduersaria Musica L,14v,3; text: [signum] E, F, b A, 6/5, 36/35, 216/175] 175/144 est ratio ternaria media quae constat ex Dorio diminuto per 36/35 ut [Doni, Aduersaria Musica L,14v,4; text: 5/4, 36/35, 175/194, b D, [signum] E, F] 55/54 est differentia 12/11 et 10/9 [signa] 288/275 est differentia 12/11 et 25/24 121/120 est differentia 12/11 et 11/10 100/99 est differentia 11/10 et 10/9 81/80 est differentia 10/9 et 9/8 64/63 est differentia 9/8 et 8/7 49/48 est differentia 8/7 et 7/6 36/35 est differentia 7/6 et 6/5 45/44 est differentia 16/15 et 12/11 eadem est differentia 11/10 et 9/8 33/32 est differentia 9/8 et 12/11 [--] 175/108 est Ratio Senariae mediae quae cum [[cum]] [ternaria corr. supra lin.] 206/175 complet diapason ut [Doni, Aduersaria Musica L,15r,1; text: [signum] F, b A, 175/108] 90/56 [90/46 ante corr.] [[est ratio sena]] id est 45/28 est ratio senariae mediae quae cum 56/45 complet diapason ut [Doni, Aduersaria Musica L,15r,2; text: 45/28, #, [signum] E] 224/135 est ratio senariae mediae quae cum 135/112 complet diapason ut [Doni, Aduersaria Musica L,15r,3; text: 45/38, #, [signum] E] 224 est ratio senariae mediae quae cum 135/112 complet diapason ut [Doni, Aduersaria Musica L,15r,4; text: # c, [signum] e, 135/112] 350/216 est ratio senariae mediae quae cum 216/175 complet diapason ut [Doni, Aduersaria Musica L,15r,5; text: b A, [signum] e] Notandum ex [[h]] quatuor praedictis rationibus ternariarum 56/45 quae perfectissima est solam nasci inter duas chordas Chromaticam et Enharmonicam [Doni, Aduersaria Musica L,15r,6; text: # c, [signum] e, #F, [signum] a] reliquas uero [[int]] tres inter chordas Enarmonicam et metabolicam. Excipe [Doni, Aduersaria Musica L,15r,7; text: # G, [signum] [sqb]] [Doni, Aduersaria Musica L,15r,8; text: Harmoniae Diatoni aequabilis, E, F, G, A, [Sqb], C, D, e, 12/11, 11/10, 10/9, 9/8] Sexta A F minor est quam F D et insuauior [Doni, Aduersaria Musica L,15r,9; text: Desunt sine b, 3, 4, 5, 6, [signa]] [--] [Doni, Aduersaria Musica L,15v,1; text: Sistema Dorio delle uiole, Basso, Tenore, Soprana, E, a, e, [signum] a, F, c, g] Nota primum et grauissimu phthongum (nelle corde a uoto) habere ultimam et acutissimam [Item in Hypatodo 3 chordas praesignari maiusculis. Mesodon duabus, Netodum una infra lin.] Cur matutino tempore uocem grauiorem habemus? An propter [[ine]] inanitatem organorum, an propter debilitatem uirtutis motricis arteriarum. Eadem ratione Hiberno tempore uocem grauiorem habemus quam aestiuo Doriacus Modus uocari potest qui prima specie Diatessaron utitur et catalexes facit in Mi La Phrygiacus in Re Sol Lydiacus in Vt Fa [Doni, Aduersaria Musica L,15v,2; text: Phrygiae, Doriae, [[Phrygiae]] Iastiae, Lydiae, [signa]] Pro [gamma] usurpari potest g pro [signum] f pro [signum] [signum] uel [Delta] pro [signum] [signum] [signum] Se doppo una nota dissonante [[ch]] ne luoghi pari o cattiui, la nota che segue debba mutar corda o pure possa stare cosi [Doni, Aduersaria Musica L,15v,3; text: 6, 7, 8, [signum]] Catalexis ordinariae uis in hoc sita esse uidetur ut in antepenultima nota dissonantia audiatur in penultima consonantia imperfecta in ultima [[con]] perfecta Commodior est clauis [signum] cum est in quarta linea quam in tertia immo cum est in tertia quoniam nimis acuta est solet [metabibazesthai] Adnotandum est a peritis musicis in templis uastioribus [[rectius]] meliorem effectum facere phthongos lungos in minoribus breues [signa] [--] Experimento comperi musicis [[h]] hodiernis non placere [[int]] modulationem trihemitonij in chormate. uidelicet quia insuetam Nec modulatio unius diesis Enarmonicae Se sotto il D la sol re puntato si pone la sesta maggiore et la quinta legata detta quinta uerrà dissonante come [Doni, Aduersaria Musica L,16r,1; text: 6, 5, [signa]] [Doni, Aduersaria Musica L,16r,2; text: [[Circulus diatoniaeus]], E, # G, # [Sqb], E, G, b, b d, b F, b a, b c, A, D, C, F, b, b E, b A, et cetera, # F, # C, # G, # D, # A, # E, # [Sqb], 3, 4, 5, [signa] Se si possa auanti la Sincopa porre una nota che ascenda di salto come si fa discendendo [Doni, Aduersaria Musica L,16r,3; text: 10, 5, 6, 7, 8, Zarlino facciata 395, [signa], 5/4, mensura quinaria contra binariam] Modi metabolici uidentur fere processisse per coniunctionem qua ratione haec saluantur Iastius coincidit cum speciem [Sqb] [Sqb] quae illi assignari uidetur ab Aristide. Aeolius cum Hypodorio. Deinde notandum si Modis metabolicis tribuamus Semitonium minus (siue sit 25/24 siue 28/27 siue aliud simile) quod probabile est recte quadrare ut F exempli gratia Iastij respondeat [to] # F Dorij Illud etiam notandum ea ratione b metabolici seu acutioris respondere [to] [Sqb] principis seu grauioris [--] [Doni, Aduersaria Musica L,16v,1; text: fa, sol, re, mi, fa] Cum Netodus descendit infra Hypatodum uel Hypatodus ascendit supra Netodum uocari potest Cum alterutra pars ascendendo uel descendendo Diapason facit duas consonantias antistrophas ita ut uel Hypatodus ascendat supra Netodum uel Netodus descendat infra Hypatodum uocari potest . . [Doni, Aduersaria Musica L,16v,2; text: Hypatodus, Netodus, G, E, e, C, 6, 5, 3, [signa]] Cum autem alterutra uoce immota menente altera per saltum Diapason illam transcendat uel descendat infra ut [Doni, Aduersaria Musica L,16v,2; text: Netodus, Hypatodus, E, G, g, e, C, Diapason, Diapente, 3, 6, [signa], [Sqb]] Modos Phrygios [Modi Phrygij ante corr.] utpote artificiales non incongruos est aliquam differentiam habuisse a suis authentis Exempli gratia si Phrygius incipiat a tono Hypophrygium incipere a duobus tonis: sed minime probabile est Iastium incipere (Enarmonice uidelicet) a duabus diesibus: et Hypoiastium La Partie du Recit Gallis est Vox quae aerem seruat Arculi ductio in Dorio lentior esse debet citatior in Phrygio Potest fieri concentus hac lege ut in Triodio. Hypadotus nullum saltum faciat nisi Diapente Mesodus nisi Diatessaron Netodus nisi ternariae [--] [Doni, Aduersaria Musica L,17r,1; text: Hypermixolydius, Hyperaeolius, Hyperiastius, Aeolius, Iastius, Hypoaeolius, Hypoiastius, Hypolydius, uel, Hypophrygius, Hyodorius, Dorius, Phrygius, Lydis, A, D, G, C, F, E, [Sqb], D, a, g, f] Probabilior uidetur haec dispositio in qua unica species A a bis diuiditur eodem modo in [signum] et fortasse merito Hypoiastius Enarmonicus uidetur sic processisse Hypoaeolius sic ubi asterisci denotant chordas cadentiales et satis congruum [Doni, Aduersaria Musica L,17r,2; text: D, E, A, [Sqb], c, d, C, [signa] uel sic [Doni, Aduersaria Musica L,17r,3; text: [Sqb], C, E, F, A, [signa]] immo antiquo more [Doni, Aduersaria Musica L,17r,4; text: C, [signum]] et congruum imitari Lydium quoniam ab Aristoxeno Aeolius uocabatur Lydius acutior in uero uidetur processisse sic [Doni, Aduersaria Musica L,17r,5; text: C, E, F, A, [Sqb], [signa]] uel sic [Doni, Aduersaria Musica L,17r,6; text: C, E, F, A, [sqb], C] [--] Quoad Diatonicum prior dispositio uidetur quidem probabilior sed in generibus densis nescio an posterior praeferenda sit Si quidem tribuendo Hyperiastio exempli gratia speciem E suum autenticum hic modus imitabitur incipiendo a duabus diesibus [Doni, Aduersaria Musica L,17v,1; text: Doriae, Phrygiae, Iastiae, a, b, c, d, e, f, g, [signa]] Apud Philarchum Virgilianum [Romae add. supra lin.] (qui multorum generum tibias habet: et clauichordum orthius) uidi genus tibiarum quas uocant Armille Similes est sunt Pifferis Sed [[gli]] lingulam habent inclusam pyxide cuius orificium ubi inspiratur [Doni, Aduersaria Musica L,17v,2] hac habet aperturam Ibidem speciem uidi Pifferorum quae epistomium habent aereum [Doni, Aduersaria Musica L,16v,3] et in Summa eius parte lingulam. Scapus eorum non est teres sed hac facie [Doni, Aduersaria Musica L,16v,4] [--] Nota in Diagrammate antiquo Modorum [[[signa]]] [has notas corr. supra lin.] [Doni, Aduersaria Musica L,17r,1; text: [signa]] et alias in unica pagella reperiri In Harmonia perfecta uera distantia Tonorum haec sine dubio fuit [Doni, Aduersaria Musica L,17r,2; text: minus, maius, Hyperlydius, Hyperaeolius, Hyperphrygius, Hyperiastius, Mixolydius, Lydius, Aeolius, Phrygius, Iastius, Dorius, Hypolydius, Hypoaeolius, Hypophrygius, Hypoiastius, Hypodorius] Ex antiqua constitutione Modorum apud Aristidem Quintilianum uidetur Iastius cadentias fecisse non tantum in [Sqb] sed etiam in E et A [Doni, Aduersaria Musica L,17r,3; text: Iastius, [Sqb], E, A, [signa], Cadentiae Iastiae, Mixolydiae] Huiusmodi distantiae semitonij maioris et minoris deprehenduntur ex Diagrammate ueteri: ubi notabile est Dorium tamquam principem a contagione aliorum quam maxime recedere [[Not]] Signa catalectica haec esse possunt [signum] ascendens cum ecbole ut [Doni, Aduersaria Musica L,17r,4; text: Doria] [signum] ascendens cum descendens cum Descendens cum Principalis [signum] descendens et ascendens cum [--] [Doni, Aduersaria Musica L,17v,1; text: [signa], Vt, Re, Mi, fa, sol, la, Ascendens, [[extrinseca]], intrinseca, Descendens, Hemitoniaea et Toniaea, Replicata, uel Chromatizusa] Modi Phrygij uidentur [[in]] cadentijs [[usurpasse Semitonium]] [[etiam add. supra lin.]] fecisse etiam hemitoniaeos [[D]] non autem Dorij Exempli gratia erat cadentia tropica haec [Doni, Aduersaria Musica L,17v,2] non haec [Doni, Aduersaria Musica L,17v,3] [[Doni, Aduersaria Musica L,17v,4; text: 6, 7, 8] uolendo nel Dorio far cadenza in 8 et sesta si può far cosi per non tocre il #C in marg.] Ratio est quia ibi usurpatur chorda chromatica hic metabolica licet etiam animaduertere priorem esse uiuidiorem quam ordinariam posteriorem molliorem Cadentiae trifariam diuiduntur Vniformes quae una ac simplici uia progrediuntur ut primo positae supra. Secundae Biformes quae in progressione tonum exempli gratia uel semitonium ponunt inter penultimum et ultimum phthongum in regressione contrarium faciunt. Ancipites quae (cum extrinsecae sint) nunc penultimum phthongum a Semitonio accipiunt nunc a tono [--] [Doni, Aduersaria Musica L,18r; text: Vniformes et Simplices, Semitoniaea Anabatica, [[per cum]], parembolica, Toniaea, parecbolica, catabatica, [signa], Biformis et chromatizusae, directe, reflexe, chromatizusa, alia species, [signa], Modi catalexeon ancipites, [[Semitoniaea]], amphitoniaea, Ancipites] [--] In triangulis Rectangulis [[la]] si latus obuersum angulo recto bifariam diuidatur in duas partes aequales et a puncto sectionis ducatur linea perpendicularis: alterum latus (puta canonis) in duas partes aequales diuidetur [Doni, Aduersaria Musica L,18v,1; text: canon, chorda, magas] [--] Hyperaeolius uidetur habere debere speciem C c ne sola haec uno modo tantum diuidatur contra uidetur habere speciem E e ut supra suum principem Aeolium A a altior sit Diapente ut alij Hyperiastium puto habere speciem F licet sit supra Iastium pseudodiapente non Diapente et licet in multis chordis conueniat cum Mixolydio. Ratio est quia sicut species Iastij nascitur ex Doria per coniunctionem. Aeolia ex Phrygia per coniunctionem sic haec nascitur ex specie [sqb] [sqb] per coniunctionem eodem enim modo procedunt F f et B b. Assignando speciem A d a Hypoiastio: speciem G c g Hypoaeolio et caetera nota in Plagijs sub Diatessaron addi phthongum a modis metabolicis in authenticis supra ut [[Re, Mi, Fa, Vt]] exempli gratia Re, Mi Fa Sol, Hypoiastius Vt Re mi fa Sol Hypophrygio Vt Re mi fa Hypoaeolius Fa sol re mi fa Hypolydius In Authenticis Mi fa sol la Dorius [[Re]] Mi fa sol Re mi Iastius Re mi fa sol Phrygius Re mi fa sol la Aeolius Contra si comparatio fiat Hypodorij cum Hypoiastio, Hypophrygij cum Hypoaeolio et caetera superne metabolicis detrahi phthongum Re mi fa sol la Hypodorio Re mi fa sol Hypoiastio Vt Re mi fa sol Hypophrygio Vt Re mi fa sol Hypoaeolio In Authentis et Metabolicis superne addi Mi fa sol la Dorius Mi fa sol Re Mi Iastius Re mi fa sol Phrygius Re mi fa sol la Aeolius Haec coaptio [[omnium]] caeteris est multo probabilior et utilior supra loca enim semitoniorum in [[Hypodo]] Primis Hypodoria Hypophrygia et caetera si quis uult alia [[conti]] continuo modulari uidebit hoc praestari ab Hypoiastio Hypoaeolio et caetera Deinde paucissimae chordae duorum propinquorum sunt unisonae Nota aliam conuenientiam si sumas chordam quampiam in anterioribus Tonis et Synonymam quaeras [deinceps add. supra lin.] in acutioribus proxime sequentibus uidebis intercedere non nisi Semitonij et Trihemitonij spatia et fere alternantim Hypophrygio assignatur A licet iam sit diuisa haec species in prioribus quam a Diapason ab Hypodorio C Hyperaeolio [[non]] [ne corr. supra lin.] haec species uno tantum modo diuidatur et quoniam [[similem]] ea diuisio similem cadentiam (in Sol) [[ha]] alijs cadentijs Aeolijs habere pot Hypolydio [[rer]] demum F assignatur ne haec species sola uno modo diuisa remaneat [--] Nota in connexionibus Tonicis id est Hypodorij [Hypodorj ante corr.] cum Hypoiastio Hypophrygij cum Hypoaeolio Dorij cum Iastio et cetera Parhypatas Principis esse unisonas cum Hypatis [signum], Hypodorij cum [[signum]] [[signum] corr. supra lin.] exempli gratia [Doni, Aduersaria Musica L,19v,1; text: Catalexes uariae chromaticae, Dorius, Phrygius, Moixolydius [hy ante corr.], Hypodorius, Lydius, Hypolydius, Hypophrygius, Doriae, Phrygiae, Lydiae, Mixolydius, Iastius, Aeolius, [ta], [to], [te], dubia, certa] Mixolydius Modus uidetur esse mistus ex Dorio et Lydio. [[Iastius]] [Aeolius corr. supra lin.] ex Phrygio et Lydio [[Iastius]] [Iastius corr. supra lin.] ex Dorio et Phrygio Itaque fortasse Aeolius et Iastius constabant ex duobus diuersis speciebus Diatessaron ut [Doni, Aduersaria Musica L,19v,2; text: Iastius, Aeolius, Lydia, Phrygia, Doria, a, [sqb], c, d, [signum], cadentialis, G, A, [Sqb], E, F, D] Probabile etiam est Modos Aeolium et Iastium imitari diuisionem recentiorum Exempli gratia Aeolium catalecticas chordas habere D F a d qua ratione participat [ethos] Dorium et Lidium. Iastium E G [sqb] e qua ratione participabit [ethos] Dorium et Phrygium [--] Verum prior species magis probabilis est si quidem haec omnia belle uidentur seruari (ut faciendum uidetur) Similitudo Aeolij cum Hypodorio quam aliqui eundem Modum faciunt. <2.> Tres mistiones trium simplicium modorum ex totidem ipsorum combinationibus ut formentur tres Iastius, Aeolius Mixolydius <3.> Imitatio aliquae speciei Iastij apud Aristidem Quintilianum in qua cadentialis uidetur fuisse non tamen E et d sed etiam A <4.> Nuncupatio Aeolij que Aristoxenus uocabat Lydium Grauiorem et Iastij quem Phrygium grauiorem nam etsi hoc saluari possit ex proxiitate Systematis (nam Aeolius erat proximior Lydio quam Phrygio) Iastius Phrygio quam Dorio tamen probabile est aliquam habuisse eos similitudinem cum illis a quibus denominabantur 5. Variatio, cadentiarum propter penultimum [et intrinsecum add. supra lin.] phthongum manentibus extremi ijsdem qua ratione fit cadentia [ascendendo add. supra lin.] in A quae non est Doria et in D quae non est Phrygia Cadentiae parecbolicae non uidentur perfectam ostendere finem put parembolicae [Doni, Aduersaria Musica L,20r,1; text: Parembolica, Parecbolica] 6 Conuenientia [[si quae est]] haec. Vt enim modus Iastius situ medius est inter Dorium et Phrygium ita participare debere uidetur utriusque [ethos] Sic Aeolius Lydium et Phrygium 7 Seruatur ueritas illius effati similem esse et Iastium inuicem Initium modulationis 3 Modi apud Zarlinum uidetur [[esse]] habere [ethos] Aeolium exetenditur enim a D ad C usque ad 17 Rhythmum immo etiam posterius sed saltus lle a D ad A ostendit partecipare etiam [ethos] Dorium Modi principes 3 uidentur constare ex duabus Diapente [Doni, Aduersaria Musica L,20r,2; text: Dorius, D, A, e, Phrygius, C, G, d, Lydius, [Sqb] b, F, c] Plagij [Plagia ante corr.] uero Diapente Replicata [Doni, Aduersaria Musica L,20r,3; text: Hypodorius, A, E, D, a, Hypophrygius, G, d, c, g, Hypolydius, F, [Sqb], b, C, f] Intersitij uero Iastius, Aeolius duabus Diatessaron [--] Videmur etiam posse constituere Lydium sic [Doni, Aduersaria Musica L,20v,1; text: C, F, b, id est, D E, F, G, A] et sic [[[sqb] c d e f g]] [Hypolidium corr. supra lin.] more antiquo E [signum] F G A A [signum] b d d [signum] uel [Sqb] [signum] C E E [signum] F G G [signum] conuenientia practica hinc etiam elucet quod in Hyperaeolio duo illae chordae Sol et Fa quae in Aeolio duas cadentias Phrygiam et Lydiam faciunt in mediam Diapason incidunt [Doni, Aduersaria Musica L,20v,2; text: G, C [signum], D [signum], g] Alio modo ex coniectura possunt disponi Modi ut [[non nisi]] chorda diuidens Diapason non sit catalectica utroque uersum illa uero quae speciem constituit alterouersum tantum exempli gratia in Dorio ascendendo [[sit et]] descendendo sit cadentialis A, Mi fa sol la [Doni, Aduersaria Musica L,20v,3; text: [[Dorius, Iastius, [signa]]], ut in Dorio, E, F, G, A, [Sqb], C, D, e, b E] La sol fa mi re. Itaque cadentia descendens terminabitur in D. non in E. Porro A la mi [re add. supra lin.] per coniunctionem in Mixolydio descendente cadentialis erit [Doni, Aduersaria Musica L,20v,4; text: A, b, C, D, E, F, G, [Sqb], mi, fa, sol, la, Mi] Ex eo uidetur hoc probabile quod [in add. supra lin.] Diatessaron terminatio non uidetur sensum absoluere ut in Diapente. quare haec terminatio Dorio [Doni, Aduersaria Musica L,20v,5; text: la, sol, fa, mi, e, d [g ante corr.], c, [sqb]] non erit sensus perfecta Similiter b cadentialis erit in Lydio exempli gratia [Doni, Aduersaria Musica L,20v,6; text: c, [sqb], a, G, F, E, D, C, b, fa, mi, la, sol] Si quis in nimia maestitia uersanti laetius aliquid melos accinat siue uoce siue organis uerisimile est potius maestitiam aucturum (spirituali quadam antiperistasi) ut mihi aliquando accidit Il Mi Dorio è unisono all’ Vt Frigio il Mi Frigio all’ Vt Lidio Cum consentaneum sit [to] # F Dorio unisonare D Phrygij quae chorda pertinet ad Tetrachordum Synemmenon hinc liquet in mutatione a Dorio ad Phrygium usurpandam primam esse Coniunctionem [--] Vereor ut chordae D et [Sqb] esse possint catalogicae in Dorio [[q]] etiam descendendo ob hanc rationem licet cadentia [Doni, Aduersaria Musica L,21r,1; text: la, sol, fa, mi, e, d, c, [sqb]] imitetur hanc [Doni, Aduersaria Musica L,21r,2; text: la, sol, fa, mi, a, G, f, E] ac propterea uidetur utraque esse Doria nihilominus non perinde est eamdem cadentiam usurpare in acuto et in graui. Re uera enim cognoscimus terminationem illam semitoniaeam descendentem [[morem]] [ita simul corr. supra lin.] [ethos] flebile et Mixolydium possidere: in graui uero [ethos] compositum et graue: Pari ratione haec cadentia [Doni, Aduersaria Musica L,21r,3; text: la, sol, fa, mi, re, a, G, F, E, D] ut pote in graui [ethos] quoddam audax et Phrygium possidet: licet haec [Doni, Aduersaria Musica L,21r,4; text: la, sol, fa, mi, re, e, d, c, [sqb], a] Dorio conueniat Semitonium ascendens in graui constantiam [[sen]] grauitatem et compositionem exprimit indicans scilicet animum [[pr]] expromere suos affectus: in acuto uero indicat defectum uirium cum enim uox per multos gradus ascendendo fatigata parum iam ascendere possit Si Semitonium usurpat uidetur tonum ascendere non posse. Praeter qum quod fletus etiam exprimuntur per gradus acutos et paruos In Descensu uero [et graui loco] semitonium cadentiale uidetur ostendere [ethos] constans et graue quippe uox continere se ostendit et nolle per interualla magna labi Verum in locis acutis Semitonium huiusmodi descendens indicat potius mollitiem: nec enim uocem labi nolle [[se<.>]] in nimiam remissionem cum etiam si tonum descendens adhuc multi gradus descendendo supersint antequam nimium remittatur Non est incongruum G ut pote chordam Phrygiam non habere superius Semiditonum consonantem Voces extremae [[pro]] agogarum in Dorio uidentur potuisse terminari in D et [sqb] (descendendo tamen) non secus atque in E et A: non tamen in G: quod seruatum puto in omnibus chordis catalecticis medianis Personaggi sghangherati sono chiamati da Giouanni de Bardi Seguite i pochi e non la uolgar gente. Petrarca Dilexi decorem Domus tuae. Lemma esse potest Libri de Musica Ecclesiastica [--] Non solo ha gran misterij questa proportione 56/45 della terza mezzana ma anco questa 90/56 o uero ne minimi numeri 45/28 della sesta sua corrispondente percioche nella prima [[si uedono]] ratione si uedono [[nu]] i numeri radicali della terza minore 5 6 (a rouescio) e nella seconda quelli della maggiore nel numero 45 (pure a rouescio<)> Item i numeri della terza per 2 uersi dimostrano le ragionj [la ragione ante corr.] di sopra all’ ingiù e da destra 32/25 est Ratio [tes] pseudodiatessaron F/ # C Sic notari potest Pseudodiapente C/ # F [Doni, Aduersaria Musica L,21v,1; text: 16, 8, 4, 2, 1, 1/2, 24, 12, 20, 10, Tetrameter, Dimeter, Monomenter, Hemimeter, Monochronos, Hemichronos, Tetartomories, [signa]] Cauendum est in Harmonia perfecta a quibusdam ligaturis in quibus alterutro modo (id est cum puncto uel sine) necesse est alteram syncrusin dissonare ut hic [Doni, Aduersaria Musica L,21v,2; text: 6, 5, [[7, 8]], [signa]] Item hoc modo secunda diapente est falsa [Doni, Aduersaria Musica L,21v,3; text: 5, [signum]] [--] Commoditas ueterum syllabarum hinc etiam elucet quod cum lichanos chromatica (exempli gratia in Dorio) unisona sit Lychano Diatonicae Phrygij eodem modo enuntiabantur [Doni, Aduersaria Musica L,22r,1; text: Hypate, Parhypate, Lichanos Chromatica, Diatonica, Hypate, [ta], [te], [te], [to], Dorio, Phrygio] Interualla pseudodiatessaron et pseudodiapente uidentur optime conuenire chromati [Doni, Aduersaria Musica L,22r,2] In pseudodiatessaron [[usurp]] saluari posset instar pseudodiapente fortasse sic [Doni, Aduersaria Musica L,22r,3; text: F, E, 32/25, 5/4, D, C #, C] Plures Diatessaron interpositae cum ligatura ternarijs optime consonant ut [Doni, Aduersaria Musica L,22r,4; text: 3, 4] In progressionibus chticis optime conueniunt ligaturae continuatae tertiae et quartae [[uel]] quartae et quintae et caetera Plures Diatessaron uidentur satis suauiter consonare in interuallis spissis et chromaticis ut [Doni, Aduersaria Musica L,22r,5] Se si possa usar questo passo [Doni, Aduersaria Musica L,22r,1; text: 3, [signum], 2, 5] [--] Melius sonat [Doni, Aduersaria Musica L,22v,1] quam [Doni, Aduersaria Musica L,22v,2] et tamen priorem symphoniurgi respuunt non posteriorem [[[Doni, Aduersaria Musica L,22v,3; text: ut, uel]] Videtur haec pericope consonare [Doni, Aduersaria Musica L,22v,4; text: item haec] Angli multo acutius canunt quam Itali: immo fere Germani caeterique Septentrionales intensius canunt quam nos licet tono sint grauiori [[Nell’ accordo [[p]] perfetto]] Nella pratica dell’ accordo perfetto dimostrato nella nostra figura bisogna auuertire d’ accordare la terza del C sotto E giustamente poiche, può succedere facilmente che si faccia aumentata per essere tale nell’ uso comune o scarsa perche anco cosi è soaue essendo che tutti gli spatij tra le due terze consonano Omnium optime haec consonat [Doni, Aduersaria Musica L,22v,5; text: 3, 4, 6, [signa] Haec pericope uidetur bene consonare [Doni, Aduersaria Musica L,22v,6; text: 3, 4, [signa]] Item haec [Doni, Aduersaria Musica L,22v,7; text: 3, 4, [signa]] An sit licita haec pericope [signum] [Doni, Aduersaria Musica L,22v,8; text: 8, 9, 10] Credibile est aliquos [[metamelismos]] metasymphoniasmos in usu communi reprobatos bene procedere in alijs speciebus puta in Diatono aequabili Ptolomaei et fortasse praecedens [signum] licet dissonantia fiat per ascensum non per descensum: cum in secunda loca incidat [--] Pythagoraei no uidentur Harmoniam [[D]] constituisse per eam methodum quam ponit Salinas libro 4 capitulo 18 in qua [in add. supra lin.] harmoge adhibetur Diatessaron quae uix per se iuste temperari potest sed alia quae fit adminiculo [tes] Diapason et [tes] Diapente uidelicet [Doni, Aduersaria Musica L,23r,1; text: G, A, b, [Sqb] [Sqb], C, D, E, F, g, a, [sqb], [[C]], 6, 1, 12, 11, 8, 5, 3, 10, 7, 2, 4, 9] Excusationem merentur antiqui qui Ditonum et Semiditonum in consonantias non admittunt cum in harmoge practica non reperiantur per temperationem Diapason et Diapente Idem fere eueniebat antiquis in Ditono et Semiditono sicut recentioribus in Diatessaron perinde enim illi utebantur ijs interuallis consonanter nec uocabant consonantias: et nostri etiam utuntur Diatessaron consonanter nec consonantiam repetunt Antiquissimi citharoedi fortasse lyram per Diatonum Diatoniaeum temperabant quoad adeo exacto essent aurium iudicio ut Diapente et Diatessaron alternatas ferre non possent [Doni, Aduersaria Musica L,23r,2; text: Rhythmus choriambicus, Dactylicus, anapaesticus, Paeonicus, Trochaicus, Iambicus] [--] Del Discorso del Gallilei intorno l’ opera del Zarlino et cetera ottauo Fiorenza 1589 Pensò che Didimo sia stato prima d’ Aristosseno Platone Aristotele et simili trattando della musica inconsideratamente non hebbero bisogno di seruirsi e far mentione se non delle consonanze perfette Tiene che ne’ tempi di Pitagora et [[fo]] prima s’ adoprassero le terze e seste consonanti. e che Pitagora l’ esperimentasse L’ Vnisono rappresenta il centro e l’ ottaua la circonferenza Dice che il Sintono d’ Aristosseno e diuiso col mezzo della quantità continua e non della discreta Dice che la quinta di Pitagora cioè giusta e precisamente sesquialtera è alquanto tesa (cioè [[troppo]] crudetta) quella dello Strumento di tasti alquanto rimessa: ma quella del liuto (ch’ egli chiama d’ Aristosseno) più soaue dell’ altre: [[non]] Doue non s’ [[ogg]] accorge che nel [[laut]] liuto ue ne può essere qualchuna giusta [[se]] come se si pigliasse tra le corde à uoto. [[Pres]] Suppone anco falsamente che la diapente del liuto sia eguale del tutto E questo ha detto in fauore de gli Aristossenici. Poi parlando come da se asserisce che la quinta contenuta dalla sesquialtera è più perfetta e più soaue di qual sia altra forma Dice che quando i buoni cantori uogliono sempre cantano le consonanze giustissime: e perche con niuno sistema stabile ciò si può fare dice che l’ Armonia che si canta hoggi non è ne la Pitagorica ne l’ Aristossenica ne la Tolemaica ne alcun’ altra determinata co numeri, linee, et cetera Proua che i Tuoni che si cantano sono di 2 et i Semituoni di 3 grandezze cosi [--] [Doni, Aduersaria Musica L,24r,1; text: 9/8, 10/9, 8, 5, 10, [signum], 12] Proua che il tuono c d si canta sesquiottauo Proua che il d e si canta sesquinono Dice che nel primo caso il tuono E, # F si fa minore nel secondo maggiore Dalla quarta andando al tritono s’ adopra il Semituono 135/128: dalla maggior terza alla minore e al contrario si fa col Semituono 25/24: dalla terza maggiore alla quarta s’ adopra il Semituono 16/15 [Doni, Aduersaria Musica L,24r,2; text: 4/3, tritono, 135/128, 25/24, 16/15] Dice che quando il Maestro fa cantare lo scolare solo o all’ unisono seco forma tra le istesse corde hora il maggiore hora il minor tuono Dice si comportano nell’ Instrumento di tasti le quinte rimesse e le quarte tese perche di quanto si migliorassino queste di tanto si peggiorerebbono le imperfette consonanze (Ilche è uero quando con aggiunta d’ altre corde non s’ usasse l’ accordo perfetto) Nella lira e chitarra s’ usano le quarte nel graue per parer mio per esserui molto perfette Dice che nel liuto le terze e seste cosi alterate uengono comportabili per la mollitie del percutiente (dita) e del percosso (corde di minugia: e però con corde di cetera non sarebbero comportabili Nel liuto le decime maggiori suonano peggio delle terze (il che credo che nasca perche si [[per]] moltiplica le imperfette con reiterati interualli) Et [[f]] tra le decime sono peggiori quelle che si fanno col segno accidentale # la peggiore di tutte deue essere A a # c Il temperamento del Liuto nell’ arpa doppia dice che non sarebbe meno anzi più che nel liuto comportabile nganna quando suppone (facciata 130) che tali terze e decime più grate siano della misura delle naturali [--] Sicut mutatio simplicis Toni non mutat proprie harmoniam seu melos Ita [[mel]] mutatio facta in Rhythmo circa celeritatem tantum non uariat illius speciem Sicut consonantiae et interualla musicae nascuntur a quantitate discreta (id est numeris) non a continua: ita [aneseis] et [epitaseis] continue a cantu abhorrent Diatessaron repetitur per harmogen [tes] diapente et diapason ut in Diatono Diatonaeo Semiditonus per harmogen Diapason Diapente et Ditoni ita ut in Syntono: quare Diatessaron et Semiditonus uocari possunt consonantiae similes Effectus Syncopis est (ut eam uocant [[eg] musici) est ex unica uocali longa duas breues facere Sicut Tonorum species inuerso ordine se sequuntur ita e conuerso Toni simplices (id est separati a Modis) sese habent respectu climatum: [In add. supra lin.] septentrionalibus ubi homines grauiores uoces habent acutius canuntur Tonus grauissimus Italiae est Neapolitanus (Campanus) Sequitur Romanus Semitono acutior. Hinc excepit Florentinus (Etruscus) tantidem. Dein Mediolanensis tantidem demum Taurinensis (Gallicus uel Ligusticus tantidem Itaque Hypolydio potest respondere Neapolitanus Romanus Dorio, Florentinus Iastio, Mediolanensis Phrygio, [[G]] Taurinensis Aeolio. In [ekphonesi] quarumdam syllabarum quae ob aliquam collisionem sensum obscurum facere possunt, utiles est paucis chordis concentus organici uariare immo longioribus phthongis uti Nell’ hodierno stile recitatiuo quando i cantori scenici uogliono esprimere appunto la fauella comune parlano in tuono si basso [[qu]] che quasi si sentono meno tali parole o sillabe che [[nelle]] nel fauellare che si fa pianamente come in una camera [[<.>]] onde non è possibile che tal uoce si praticasse anticamente perche i uasi et artificij non si sarebbe sentita [--] [Doni, Aduersaria Musica L,25r,1; text: 3, 4, 5, 6,8, Metasymphoniasmi antistrophi [[duorum modorum]] Possunt etiam fieri cum diapason et caetera] [Doni, Aduersaria Musica L,25r,2; text: 3, 4, c potest uocari, 8, 7, 6, 2, 5, [signa], Catalexis Enarmonia, Haec species catalexis uidetur suauis] An Diapason iterari possit inter uoces alternas id est inter Hypatodum et Mesodum [uel add. supra lin.] Mesodum et Netodum ut hic [signum] [Doni, Aduersaria Musica L,25r,3; text: [signum], 3, 4, 6, 5, [signa], Passa la uita] Exemplum duplicis Homophonesis rum altera Dorij chordis altera Phrygij procedit [Doni, Aduersaria Musica L,25r,4; text: 3, 4, [signum]] Hic circulus ostendit ordines consonantiarum si a sinistra a dextram eatur sic [Doni, Aduersaria Musica L,25r,5; text: 3, 4, [signa]] Contrario modo [kakophonos] procedit [Doni, Aduersaria Musica L,25r,6; text: 3, 4, [signa]] [--] [Doni, Aduersaria Musica L,25v,1] Secundum hodiernum morem Quintus phthongus mutandus est ex Mi in Fa ut euitetur relatio Tritoni quae consurgit ex 4 notis extremis F [Sqb]: deinde sextus phthongus pariter mutabitur ex Mi in Fa ut euitetur relatio Semidiapente [Doni, Aduersaria Musica L,25v,2; text: [signa], Dorius] Haec uidetur commodissima ratio notandi phthongos organi secundum Modos et genera Phtongi communes sunt misti ex albo luteo rubro qui possunt etiam sic formari [Doni, Aduersaria Musica L,25v,2; text: [signa]] uel sic [Doni, Aduersaria Musica L,25v,3; text: luteus, albus, ruber, [signa]] Vehementer suspicor Spondiasmum a ueteribus sic intonatum fuisse ut non uno saltu proferretur sed tribus quasi gradibus ([dieseon]) paulatim uox attolleretur at quoniam hoc non nisi lente fieri potest hoc factum esse ut Enarmonia mele [[cum]] Rhythmis sedatioribus accomodarentur Pari ratione in Eclysi et Ecbole factum fuisse: sed in hac non quinque dieses auditos sed primo Tonum mox diesin [Doni, Aduersaria Musica L,25v,4; text: [signa]] Connexio unius Toni cum altero quae fit per signa naturalia potest per signa accidentalia uocari potest Transportatio Tonorum uocari potest Metabibasis [--] Circino deprehendi interuallum quo 28/27 superatur a 25/24 esse in ratione 127/126 quod uocari potest schisma [[Doni, Aduersaria Musica L,26r,1; text: 6. 5, 12, 10, 18, 15, 24, 20, 30, 25, 36, 30, 42, 35, 48, 40, 54, 45, 60, 50, 66, 55, 72, 60] in marg.] Modos augendi gradatim numeros alicuius proportionis Nota alternis reperiri eumdem numerum semel et bis 55/45 est 11/9 ratio 6/5 [6/4 ante corr.] aucta per 55/54 id est paulo plus dimidio commatis [[42/35 est 5/4 42/36 est 21/18 et 7/6 quae est Ditonus diminutus per 36/35 45/35 est 5/4 diminuta]] [Doni, Aduersaria Musica L,26r,2; text: Connexiones [[Dorij cum]] [naturales corr. supra lin.] Hypolydij [Hypolydio ante corr.] [cum Dorio add. supra lin.] per Semitonium maius, Hypatodus, Mesodus, acutior, Netodus, Dorius, Hypolydius] [[Doni, Aduersaria Musica L,26r,3; text: 5, 4, i0, 8, 15, 12, 20, 16, 25, 20, 30, 24, 35, 28, 40, 32, 45, 36, 60, 40] in marg.] [Doni, Aduersaria Musica L,26r,4; text: Connexiones [[Dorij cum]] [naturales corr. supra lin.] Hypolydij [cum Dorio add. supra lin.] per Semitonium minus, Dorius, Hypolydius, [[Hypolydij cum]] Dorij [Dorio ante corr.] [cum Hypolydio add. supra lin.], maius, Dorius] [--] per connettere l’ hypolidio col Dorio bisogna che l’ Instrumento Dorio sia piu basso del Corista un Tuono et l’ Ipolidio una terza minore Possunt chordae ita disponi in cithara per duas series uel harmonias ut grauior (quae chordas longiores habet<)> elatior sit ut in superiori parte A percurri possit acutior [[d]] autem depressior sit ut in inferiori parte B percurri possit et alternis tetrachordis disponantur [Doni, Aduersaria Musica L,26v,1; text: Iugum, magadia, chordotona, A, B] L’ accordo di quarta è commodo ne gl’ Instrumenti perche la quarta è mezzana tra la terza et la quinta onde si trouano da uicino molte consonanze Eadem est proportio inter Principem Venusinum et Peccium quae inter Bonantium et Raphaelem Vrbinatem Sixtus V. cum in sacello cantores [[saepius]] [[reper]] repetere audisset Et homo factus est partem illis abstulit Hispanus quidem Symphoniurgus permotus fama Ioannis Aloisij Romam uenit eumque expectauit iuxta scalas quasdam [[quae]] per quas in templo ueteri Diui Petri illi transeundum erat: eoque uisum statim procurrens genua flexit et opera quaedam suas ante ipsius pedes proiecit dictitans se idcirco tantum itineris obijsse ut eum coram ueneraretur et eique suos labores corrigendos offerret Diuus Bonauentura ualde improbat uocem falsettorum Il Cardinale Vbaldini fece cantare da [[una]] certi uersi del quarto di Vergilio modulati dal Mazzocchi in presenza di Lelio Guidiccione il quale per esser molto affettionato di Vergilio e tenero della musica si commosse tanto che quasi uenne meno [[fa]] onde un’ altra uolta chiamato non ui uolle andare [[Alcuni]] [--] In Anglia Doctoratus Musicae est in usu Hispani cantum figuratum uocant Canto [[a]] d’ organo In organis multo magis repercutiuntur duae fistulae graues tono distantes quam uel semitonio uel tritono uel alijs interuallis In uocibus grauissimis huiusmodi repercussiones minus frequenter audiuntur Physaulus Basilicae Lateranensis descendit sub Systema ordinarium (uulgo Vnisono e principale) Diapason et Diapente Organorum grauissima uox fere pertingit qua grauissima uox humana In Lusitania grauiores sunt uoces quam in reliqua Hispania Cum pulsatur Hypatodia organica si plure uoces sucinant non uitantur plures Diapason et plures Diapente iteratae Detracta 7/6 a 6/5 superest 36/35 Salinas Sic detracta 6/5 a 5/4 superest 25/24 ubi nota utrobique reperiri dextros numeros maioris rationis et residuae 54/45 est Semiditonus diminutus commate ut F/D 25/24 diuiditur in 50/49 et 49/48 Potest diuidi Diapason sic [Doni, Aduersaria Musica L,27r,1; text: [signum] D, # D, b E, b [signum] E, E, [signum] E, # E, F, [signum] F, # F, b G, [signum] b G, G G, 50/49, 49/48, 128/125 [128/126 ante corr.], 81/80, 10/9, 16/15, 9/8, 25/24, 27/25] Quae diuisio fit ex 31 diesibus et tribus commatis ac perinde ex 35 phthongis qua uti poterat Vicentinius rectius quam sua In hac ratione ternarjae mediae 56/45 nota ex numeris oppositis inuicem ductis nasci rationem 25/24 Semitonij minoris quod est excessus duarum ternariarum Nota item numeros supernos inuicem ductos facere [Doni, Aduersaria Musica L,27r,2; text: 6/4, 24/7, 5/5, 25/[[2]], 25/24] 30. infernos 20 qui conflat sescuplam rationem 30/20 3/2 [--] Potest in uiolis (cum iugumentis aequalibus) fieri aliquod melos sine Semitonijs ut [Doni, Aduersaria Musica L,27v,1] [Doni, Aduersaria Musica L,27v,2; text: E, F, G [A ante corr.], A, [Sqb], C, D, e, 10/9, 9/8, 16/15] [--] Recentiores syllabae commodae sunt in chromaticis modulationibus nam si ita moduler [Doni, Aduersaria Musica L,28r,1; text: Sol, fa, mi, re] difficilie erit fa grauius quam Mi proferre In Perside concentus sunt ualde summissi et leues in India contra streperi Petrus de Valle Duae fides aequales et aeque tensae si in longitudine eam rationem seruent quae inter latus quadrati et diametri edent ut opinor sonos ualde discordes Iugumenta testudinis quae dilatantur uersus acutissimam chordam uidendum an consonantias (ut diapente) magis perficiant Quemadmodum XI diebus deficit annus Lunaris ad Solarem ita in Musicis comma unum facit ut non [[possit aequari]] [conueniat ad amussim corr. supra lin.] numerus Tonorum cum [te] Diapason perinde hac inequalitatem hanc consulto diuinus artifex affectarit. Vide Politiani Miscellanea capitulo 1i4 Si Systema Phrygius fiet altius Dorio tono minori sequitur hoc incommodum si quadam [quamdam in textu] modulatio Phrygia descendat in C uel F quia in tribus chordis hic phthongus non reperitur sed necesse est usurpare eius loco E uel A. Doriam tunc ab ea chorda Doria ad G uel D Phrygium audietur Diapente diminuta commate quandoquidem ab E Dorio ad D Phrygium uel [a add. supra lin.] A Dorium ad G Phrygium tonus minor interest Si [[in]] Systemati adduntur C [signum] D [signum] b [signum] id est duplices [duplichas ante corr.] parhypatae et Tritae loco [[duor]] lichanorum D G [signum] illud commodi sequitur quod iugumenta phthongorum Enarmoniorum [signum] [Sqb] [signum] E [signum] a inseruire possunt ijsdem phthongis Si Systema Diatonum Ditoniaeum inspissetur chromate 256/243 135/128 quali usi uidentur antiqui praeter consonantias primarias hae secondariae emergent [Doni, Aduersaria Musica L,28r,2; text: F, G, # G, [Sqb] [signum], g, A, # C, a, d, D, 3, 6, [signa]] [--] Experiundum an concentus satis plenus effici possit tribuendo Netodo (qui solus canat uoce humana) et Hypatodo Diatonum Diatoniaeum cum chordis chromaticis. Mesodis uero grauiori et acutiori alteri Syntonum Didymi alteri Ptolomaei Hypatodus et Netodus sunt uoces oppositae. Hypatodus et Mesodus acutior uoces pene oppositae s subalternae. Sic etiam Mesodus grauior et Netodus. Hypatodus uero et Mesodus grauior uoces propinquae In Lusitania Descant uocant contrapunctum diminutum Hispani cantum figuratum uocant canto d’ organo Pro Diagrammatismis clauichordiorum notae poni possunt tam in chordis quam intercordijs ne tam longam seriem linearum ponere sit necesse Mirum est eodem modo legi modulationem cum [[quinque]] [tribus corr. supra lin.] b et cum [[totidem]] [4 corr in marg.] # ut [Doni, Aduersaria Musica L,28v,1; text: fa, sol, re, mi] Tonus Phrygius alterat 4 chordas mobiles Toni Dorij Hypolydius tres stabiles [Doni, Aduersaria Musica L,28v,2; text: 7, 6, 5 [6 ante corr.], 8] A [[Senari]] Diapente transitur ad Septenariam (qui saltus est) in Syncope quod non puto licere in alijs interuallis Ratio disparitatis haec uidetur quod hic inter quinariam et septenariam intercedit uirtualiter senaria quae consona itaque phantasia diminuit illum [[grad]] saltum interponendo unam [Mb] Il mio libro non è fatto per quelli che preferiscono il Fior Angelico Il Toscanello e simili al Salinas Zarlino Gallillei

Comments

Popular posts from this blog